js-lesson-1

Dasturlash tillari

• C: 1970-yillarda yaratilgan kuchli umumiy maqsadli dasturlash tili. Asosiy tizim va ilovalar dasturlashda ishlatiladi.
• C++: C tili kengaytmasi, ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlaydi. O'yinlar, real vaqtli tizimlar va samaradorlikka muhtoj ilovalarda qo'llaniladi.
• C#: Microsoft tomonidan .NET framework’ining bir qismi sifatida ishlab chiqilgan. Windows ilovalari, o'yinlar (Unity bilan) va korxona dasturlarini yaratishda ishlatiladi.
• JavaScript: Web rivojlantirishda interaktiv front-end tajribalar yaratish uchun ishlatiladigan yuqori darajadagi, dinamik tiplashgan skript tili.
• Java: Platformadan mustaqil bo'lgan dasturlash tili. Android ilovalari, web ilovalar va korxona dasturlarida ishlatiladi.
• Python: O'qilishi va foydalanilishi oson, web rivojlantirish, ma'lumotlarni tahlil qilish, sun'iy intellekt va avtomatizatsiya uchun ishlatiladi.
• PHP: Server tomonida ishlaydigan skript tili. Dinamik kontent boshqarish va server tomonidagi ilovalar uchun ishlatiladi.
• Go: Google tomonidan ishlab chiqilgan, soddaligi va samaradorligi bilan mashhur. Bulutga asoslangan va parallellikni qo'llab-quvvatlovchi ilovalar uchun ideal.
• Dart: Google tomonidan ishlab chiqilgan, asosan Flutter framework’ida mobil ilovalarni yaratishda ishlatiladi.

JavaScript Tarixi

• Brendan Eich (Netscape ishlab chiquvchisi) 1995 yilda JavaScriptni 10 kun ichida yaratgan.
• Dastlab Mocha, keyin LiveScript, so'ngra JavaScript deb nomlangan (Java tili mashhur bo'lgani uchun).
• Microsoft Internet Explorer 3 ni Netscape bilan raqobatlash uchun yaratdi va bu ikkita JavaScript versiyasining paydo bo'lishiga olib keldi:
  1. Netscape Navigator JavaScript
  2. Internet Explorer JavaScript

Nima uchun JavaScript?

• Dinamik tiplashgan: JavaScript o'zgaruvchilar turini dinamik ravishda o'zgartirishi mumkin.
• Voqeaga asoslangan: JavaScript foydalanuvchi interaktsiyalari kabi voqealarni samarali boshqaradi.
• Platformadan mustaqil: Har qanday brauzerda ishlaydi.
• Ko'p tomonlama: Mijoz tomoni va server tomoni dasturlashda qo'llaniladi.

JavaScript Nima qiladi?

• JavaScript web brauzerlarda uchta asosiy qismdan iborat:
  1. ECMAScript: Standart skript tili spetsifikatsiyasi.
  2. DOM (Document Object Model): Web sahifaning tuzilishini boshqaradi va voqealar, shakllar orqali o'zaro aloqani ta'minlaydi.
  3. BOM (Browser Object Model): Brauzer bilan bog'liq funksiyalarni boshqaradi, masalan, joylashuv, bildirishnomalar.

JavaScript Versiyalari (ES1 dan ES6 gacha)

• ES5 (2009): Muayyan xususiyatlar, masalan, qattiq rejim va JSON qo'llab-quvvatlanadi.
• ES6 (2015+): Katta o'zgarishlar, masalan, let, const, стрелочные funksiyalar, sinflar va modullar kiritildi.
• Keyingi ES: Tilni yangilash va takomillashtirish davom etmoqda.

JavaScriptni qayerda ishlatish mumkin?

• Inline: HTML teglarida to'g'ridan-to'g'ri onclick atributi orqali.
• Internal: HTML fayllari ichidagi <script> teglarida.
• External: Alohida .js fayllarda va HTMLga ulanish orqali.

JavaScriptda Kirish va Chiqish

• Kirish: Foydalanuvchi ma'lumotlarini prompt() orqali olish.
• Chiqish: Natijalarni innerHTML, document.write(), window.alert(), window.confirm() va console.log() orqali ko'rsatish.

Sintaksis va Izohlar

• Izohlar: Bir qator uchun // va ko'p qator uchun /* ... */ ishlatiladi.
• Bayonotlar: ; bilan tugatiladi.
• Bloklar: Bir nechta bayonotlarni {} bilan guruhlash.
• Ifodalar: Qiymatlarni ifodalaydi, masalan, 3 + 4.
• Bo'sh joylar: O'qish uchun bo'sh joylar, yangi qator va tabulator.

Identifikatorlar yoki Ismlar

• Qoidalar:
  • Harflar, raqamlar, pastki chiziqlar yoki dollar belgilari ishlatish.
  • Raqam bilan boshlamaslik.
  • Tushunarli (masalan, firstName).
  • Rezerv qilingan kalit so'zlardan foydalanmaslik.
  • JavaScript katta-kichik harflarga sezgir.
• Nomi Yozish Qoidalari:
  • PascalCase: FirstName
  • snake_case: first_name
  • camelCase: firstName (tavsiya etiladi)
  • kebab-case: first-name (o'zgaruvchilar uchun qo'llab-quvvatlanmaydi)

O'zgaruvchilar

• O'zgaruvchi Nima?
  • Ma'lumotlarni saqlash uchun konteyner.
• Turlari:
  • var: Eski versiya, funktsiya doirasida.
  • let: ES6 da qo'shilgan, blok doirasida.
  • const: ES6 da qo'shilgan, e'lon qilingan paytda qiymat tayinlanishi kerak.
• Muhim Tushunchalar:
  • E'lon qilish: O'zgaruvchini aniqlash.
  • Tayyorlash: O'zgaruvchiga qiymat berish.
  • Tayinlash: O'zgaruvchining qiymatini yangilash.
• Amaliy Analogiya:

  let message; // e'lon qilish
  message = "Hello!"; // tayyorlash
  message = "World!"; // tayinlash
  console.log(message); // chiqish

• Muhim Jihatlar:
  • undefined: E'lon qilingan o'zgaruvchining qiymati.
  • undeclared: E'lon qilinmagan o'zgaruvchini ishlatish.
  • =: Tayinlash operatori, tenglik emas.
• Maslahat:
  • O'zgaruvchilarni algebra kabi fikr qiling.
  • Bir bayonotda ko'p o'zgaruvchilarni e'lon qilmaslik.
• var vs let:
  • var qayta e'lon qilinishi mumkin; let - yo'q.
• Doimiylar:
  • E'lon qilinganida qiymat tayinlanishi kerak.
  • UPPERCASE bilan yozilishi kerak.
• typeof Operatori:
  • O'zgaruvchining turini qaytaradi (masalan, string, number).

O'zgaruvchilarni Aylantirish

let A = 10;
let B = 20;

let K = A;
A = B;
B = K;

Aritmetik Operatorlar

• +: Qo'shish
• ****: Ayirish
• ****: Ko'paytirish
• /: Bo'lish
• **: Daraja
• %: Qoldiqli bo'lish

Yagona Operatorlar

• +x: x ni musbat raqamga aylantiradi.
• x: x ni manfiy raqamga aylantiradi.
• ++x: x ni 1 ga oshiradi (prefiks).
• -x: x ni 1 ga kamaytiradi (prefiks).
• x++: x ni 1 ga oshiradi (postfix).
• x--: x ni 1 ga kamaytiradi (postfix).

*

Amaliy Savollar**

1. O'zgaruvchilar: Uchta o'zgaruvchini e'lon qiling, tayinlang va qiymatlarni chop eting.
2. Aritmetik Operatorlar: Qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lishni amalga oshiruvchi kalkulyator yarating.
3. Aylantirish: Ikkita o'zgaruvchining qiymatlarini uchinchi o'zgaruvchi ishlatmasdan almashtrang.

Nazariy Savollar

1. var, let va const o'rtasidagi farqlarni tushuntiring.
2. JavaScriptda nomlash qoidalarining ahamiyatini izohlang.
3. JavaScript nimani dinamik tiplashgan til sifatida hisoblanadi?